پێش 2 هەفتە
240 جار خوێنراوەتەوە
ڕەنگدانەوەی عەبا و پەچە لە ئەدەبی کوردییدا
تێڕوانینی ئایدۆلۆجی کردوینی بە دوو بەرەوە، بەشێوەیەک ئەوەندە باگراوندی یەکدی دەخوێنینەوە هێندە سەرنجی نووسین و هەڵوێستەکان نادەین تا بزانین چەندە زانستی و ڕاستن، بە نموونە بابەتی عەبا و پەچە ، کەبە شێکمان وەها وێنای دەکەین ئەودووە تەواو نامۆن بە کۆمەڵگەی کوردی ، بەشێکی دیکەمان زۆر نەشارەزایانە بەرگریانلێدەکەین ، ئومێدەوارم ئەم بابەتە بەو دیدە ئایدۆلۆجیەوە نەخوێنرێتەوە.
پێناسە:
وانازانم عەبا ناساندنی بوێت ، بۆ پەچە ش فەرهەنگی شێخانی دەڵێت:پێچە، گەز، حیلی، ڕێپۆش، رووبەند، رووبەن، رووپۆش، چارەپۆش، خافک: شێوە لاکێشەیە لە ئارمووشی ڕەشی تەنک و شانەیی دروستدەکرێ، بەتەواوی دەم و چاو دادە پۆشێ.
عەبا و پەچە لە ئەدەبی فۆلکلۆردا:
ئەڕۆی بۆ مەکتەب سەر بە عەباوە گیانم بەبێ ڕۆح وەستا بەپاوە
کۆڵان بەکۆڵان جادە بە جادە شەرمی پێناوێ پەچەکەت لادە
لە پەخشاندا
ڕابعە خان هەبوو لە سولەیمانی
ئەم ڕابعە خانە (کە بە ڕابعەی سنەیی بە ناو بانگ بوو) شێرە ژنێک بوو لە ژنانی سولەیمانی، بەیانی لە ماڵ دەرئەچوو کراس و کەوایەکی ژنانەی درێژی لەبەرا بوو. ،،،،،،،،،لە ناو شاری سولەیمانیدا و ئیشی پیاو بکا ئەمە نەبوو. تازە کچانی قوتابخانە پەیدا ببوون ئەوانیش ئەبووایە بە پەچە و عەباوە بوونایە. ژنێک ئیشی پیاوان بکا ئەمە هەر نەبوو.
عەلائودین سەججادی
زەینەب عاباکەی کێشایە سەری و دەرگاکەی لە پشت خۆیەوە گرت و بە پەلە کەوتە ڕێ، ئەوەندە بە پەلە بوو وایدەزانی ئێستا هەموو خەڵکەکە کەوتوونەتە دوای، لە ژێر پەچەکەیەوە هەر وەکو شێت سەیری ئەم لاو ئەولای دەکرد و چاوی ببوە کامێرایەک و لە کونەکانی پەچەکەوە سەیری ئەم و ئەوی دەکرد و هەستی دەکرد شار لە ژێر پێیدا دەسووڕێتەوە...
ئەحلام مەنسور
عەبا و پەچەلای شاعیران
پەچەیە جوانی پێ دەردەکەوێ
شەو نەبێ ڕووی مانگ نابینی شەوێ
ڕوو هەڵماڵراوی ماڵ وێران ئەکا
پەردەدارییە جوانی جوان ئەکا
پیرەمێرد
لە تۆ من هەر چاوەڕوانی خەڵاتم
بدە سا دەی بدە سادەی بەراتم
ئەبەد ناشکێ بازاڕی قیمەتی خۆر
بکەی مەیلێ بە بەندەی جان فیداتم
هەر کە داتدا پەچەت بە سەر قەمەر
لەو ڕۆژەوە من «تارك صلاة»م
چییە فەرقی من و مەجنوون بڵێ پێم؟
ئەو بۆ لەیل و منیش بۆ تۆ حەیاتم
ناتیق
گوڵی ڕوخساری ژێر پەردەی ماتەم
پرشنگی جوانی دیارە بە ئاستەم
نیگاری گەشی ژێر پەچە و عەبا
وا سەما دەکا لەگەڵ بای سەبا
جەلال مەدحەت خۆشناو
پەچەیی پەرچەمیی و پرچی سیا
هەر دەڵێی مانگەشەوە کوڵمی تیا»
نالی
گەر پەچەت لادەی لە ڕووت ئەو ساتە کێ فەرقی ئەکا
مانگ لەژێر هەور هاتەدەر، یا، یار نواندی «ڕێ و خێ»
مەولانا خالید
وەرگێڕانی پیرەمێرد
هەتا لاو بووم چاوی جوانم لێ ون بوو
پەچە و ڕووبەند و چارشێوم دوژمن بوو
ئێستا پیرم و کەوتوومەتە ئاویلکە
چاوی جوانم لێ ون دەکا چاویلکە
هێمنی موكریانی
بە ڕەوتی کەو، لەنجەی تاوس و قومری
گورج گورج، جوان جوان ئەهات و جادەی ئەبڕی
مابووی بگاتە عاستم چەن هەنگاوێ،
درزێ کەوتە پەچە و دیم نیگای چاوێ،
گۆران
لەژێر پەچەدا ئەو ڕووە جوانە
وەک مانگی چواردە بدا خەرمانە
ئەخۆل
دوێنێ کە ئافتابی ڕوخی بوو لە ژێر نیقاب
ئەمڕۆ جیهان لە نووری جەماڵی منەوەرە
خادیم
دڵبەری من کە ئینقلابی کرد
کوا خەتای کردووە؟ سەوابی کرد
کە نیقابی لە سەر جەبین لابرد
لە دڵی عاشقان کەبابی کرد
سەید كامیلی ئیمامی
خەرامان ئاما نە تۆی پەردەوە
نیقاب جە سەفحەی جەمین کەردەوە
مەولەوی
ماهی من ڕۆژێ لە ڕوو لا دا نیقاب
شەو مەگەر هەڵبێ لە شەرمان ئافتاب
مەحوی
گەر بێت و نیقاب لادەی في الجمله دەبن دەردەم
مەحزوونی سیەهـ چەشمان مەجزووبی دیدەی کاڵت
سالم
هەوری ڕووی ڕۆژی لە لوتفا وەک نیقابی نازی یار
تیرەبارانە لە قەهرا گڕ کە دێنێ وەک تەنوور
حەمدی
ئەم نموونانە تەنها مشتێکن لە خەروارێک، نموونەی دیکە زۆ زۆرن، بەڵام بەمانەدا دەردەکەوێت لە ناوکوردەواریدا عەبا و پەچە لە دێر زەمانەوە هەبووە و دیاردەیەکی نامۆ نەبووە و ئاسایی مامەڵەی لەگەڵ کراوە.
وێنەکەش ساڵی 1964گیراوە لە شەقامی سەیوانی سلێمانی
لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان شەیری بکە