کێ لاوازە

بژاردەکانی بەردەم حکومەتی هەرێمی کوردستان لەیاسای بوجەدا: نەخشە ڕێگای دانوستان
بەشی یەکەم: کێ لاوازە

لە دونیای سیاسەتدا هەمیشە ئەوە باوە وەک پێناسە کە سیاسەت کردن هونەری ئەوەیە کە دەکرێت،(فن الممکنات). خۆ ئەگەر لەوە زیاتر و وردتر پێناسەیەکی تازە بکەین بۆ سیاسەت کردن کە پێناسەیەکی وردتر و مەنتیقی تر بێت ئەوا دەگەینە ئەو پیناسەیەی کە دەڵێت: سیاسەت کردن بریتیە لە دۆزینەوەی ئەو دەرچەیەی نیوان واقع و مومکندا هەیە.

بەواتای ئەوەی ئەوەی دەمانەوێت و هەوڵی بۆ دەدەین مەرج نیە واقع ڕێگەمان بدات بەدەستی بهێنین، یان هەندی دەسکەوت بەدەست دەهێنین کە مومکن نەبوە لەو زەمەنە بەدەستی بهێنن لەناکاو واقعێک روی داوە و بوەتە مومکن، وەک روخانی رژێمی پێشوو یان شەڕی داعش و ناوچەکانی دەرەوەی ناوچە کوردستانیەکان یان ئەوەی دوای ریفراندۆم و ۱٦ ئۆکتۆبەر ڕویدا.

لێرەوە دەبێت ئەوە ڕوون بێت بۆ بەرپرسانی هەرێم: چی مومکنە کەهەوڵی بۆ بدرێت لە چوارچێوەی ئەو واقعەی کەهەیە.

سەرەتا با وینەی واقعی عێراق بخەینە بەردیدی هەموان لانی کەم ئەوەی کە ئێمە دەیبینین تابزانرێت چ شتێک مومکنە هەوڵی بۆ بدەین لەم کات و سات ئەم واقعەی ئیستا.

عێراق لە ئیستادا

لەسەر ئاستی دەرەوە: بە ئالۆزترین بارودۆخی سیاسیدا گوزەر دەکات و بەرپرسەکانی خۆیان بۆ یەکلایی ناکرێتەوە لە چ به‌رەیەک یان میحوەرێک هەڵبژێرن، میحوەری ئەمریکی خلیجی یان میحوەر و بەرەی روسی ئێرانی .

لەسەر ئاستی ناوخۆیی:عێراق وەک دەوڵەت لەهەندێ جومگە و بڕگەدا لەقۆناغی (الدولة العمیقة) وە هەنگاوی ناوە بۆ قۆناغی (اللا دولة) و حکومەتیش رفێندراوە (اختطاف ) لە لایەن هێزە چەک بەدەستەوەکانەوە.

رۆژانە سیادەی عێراق پێشێل دەکرێت لە هەموو سنورەکانیەوە، ئیسرائیل بە ئاشکراو بێ پەردە بۆردومانی گەنجێنەکانی حەشدی شەعبی دەکات لە قوڵایی عێراقدا و ناشتوانێت هیچ وڵامێکی بدەنەوە چونکە نە هێزی فڕۆکەوانی عێراق دەتوانیت سنوری وڵاتانی دیکە ببەزێنێت و نە دۆستەکانیشی لە سوریاو لوبنان ئەوەی بۆ دەکەن و کار گەشتوەتە ئەوەی بەهانە دەهێننەوە بۆ ئیسرائیل و عێراق تاوانبار دەکەن کە گوایە ئەو گەنجێنانەی کە لێیان دراوە جبەخانەی وڵاتانی دراوسێ ئەم لێدوانانەش لەلایەن هێزە شیعیەکانی ترەوە باس کراون، بۆیە شتێک نەماوە بەناوی ئاسایشی نیشتمانی، ڕاستە دەزگای ئاسایشی نیشتیمانیمان هەیە بەڵام هێندەی لە خزمەت تایەفەو گروپ و حیزب و کەسایەتیەکاندایە هێندە لەخزمەت بەهای نیشتمانپەروەریدا نیە.

بەهەمان ڕێتم ڕێژەی گەندەڵی و فەساد گەشتوەتە ئاستە مەترسیدارەکانی ستانداردی جهانی، ناشەفافی حکومەت و پشک پشکێنە شۆر بوەتەوە بۆ جومگە سەرەتاییەکانی بەڕێوەبەراتیەکان، خزمەت گوزاریەکان لە خراپترین ئاستدان .

ئابوری عێراق لە دۆخێکی پڕ مەترسیدایە و بڕی قەرزەکانی عێراق لە (۱۲٤) ملیار دۆلارەوە ڕێژەکەی بەرەو هەڵکشان دەڕوات بە هەردوو تەوەرەکەیەوە چ قەرزی دەرەکی بێت کەلەبوجەی ۲٠۱۹ ڕێگریمان لێکردوە چیتر نابێت عێراق قەرزی دەرەکی نوێ بکات ئەگینا زیاتر دەبوو، چ قەرزە ناوخۆیەکان بێت کەدەزگا و دامەزراوەی دارایی و بانکی نەماوە پارەی لێ وەرنەگیرابێت بەقەرز تا کار گەشتوەتە ئەوەی ساڵی ۲٠۱۹ بڕی (۷) ترلیۆن دینار قەرز کراوە لەسندوقی خانەنشین.

کە دێنە سەر گومرگ ئەوا بۆ زانینی دۆخی خراپی گومرگ وتەکەی کاظم العقابی کە لە لێژنەی دارایدا باسی کرد بەسە بۆ ئەوەی بزانین دۆخی گومرگ چۆنە، لەوکۆبونەوەدا بەرپرسی دەروازەسنوریەکانی عێراق وتی لە باکوری بەسرە لەکۆی (۹) دەروازەی سنوری لە (٥) دەروازەدا لەدوای نیوەڕۆ حکومەتیان تیدا نامێنێت و میلیشیا چەکدارەکان بەکەیفی خۆیان کاڵاو کەل و پەل هاوردە دەکەن.

سەبارەت بەداهاتە نەوتیەکان:عێراق لە سەقفی هەناردەکردنی (4.000.000) چوار ملیۆن بەرمیل نەوت نزیک بوەتەوە و هێشتا تەهریب هەرهەیە کەرۆژانە خۆی دەدات لەنزیک (200.000)دوو سەدهەزار بەرمیل نەوت کەئەمەش وتەی عدنان الجنابی سەرۆکی لێژنەی نەوت و ووزەی پەرلەمان لە خولی دووەمدا.

ئەگەر باسی دەسەڵاتی نەختینە بکەین (البنک المرکزی) تەنها ئەوەندە بەسە لێژنەی دارایی پەرلەمان هەرچەند دەکات لەو بابەتە تیناگات کەبۆچی ئەم بانکە لەماوەی تەنها (٤) رۆژدا نزیکەی (۱) یەک ملیار دۆلار دراوی قورسی دۆلار دەخاتە بازار لەم کاتەدا کەچالاکی بازرگانی لەعێراقدا لە ئاستێکی لاوازدایە ، بەپێی ئەو شیکاریەی سەرۆکی لێژنەی دارایی دەیکات بۆ مەزادی دراوی دۆلار کە ساڵانە نزیکەی (٤٠_٥٠) ملیار دۆلار لەڕێگەی بانکی مەرکەزیەوە دەخرێتە بازار بەمەبەستی وەبەرهینان و هاوردەکردن خۆ ئەگەر لانی کەمی گومرگ بخەمڵێنین کە٥٪ بێت دەبێت وەزارەتی دارایی نزیکەی (۱٠) ملیار دۆلار گومرگی دەست بکەوێت کەلە راستیدا بری گومەرک لە (۳) تیپەر ناکات ئەی باقی ئەو داهاتە لە کوێیە یان ئەو دراوە دەخرێتە بازارەوە بۆ کوێ حەواڵە دەکرێت!

هەموو ئەمانەی پێشوو کە خستمانەڕوو مستێکە لە خەروارێک پیمان دەڵێن بەزمانی ڕون ڕاشکاو:
عێراق وەک وڵات و حکومەتەکەی وەک دەسەڵاتی جێبەجێکردن وڵاتێکی لاوازی بێ ئیرادەی سیادە نوقسانی تاسەر ئێسک گەندەڵی ناشەفافی شپرزە.

بەڵام دەبێت بەرپرسانی هەرێم بزانن ئەم لاوازیە بەرانبەر کێیە!