قەیرانی کشانەوە یان مانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لەعێراق

لەدوای ئۆکتۆبەری ۲٠۱۹ وە و بەرەدەوامی ناڕەزایەتی شەقام لە عێراق کێشەی دەرکردنی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق سەری هەڵدایەوە ئەوبابەتە ئێستا قەیرانێکی گەورەیە.
پرسیاری سەرەکی ئەوەیە ئایا بوونی هێزی ئەمریکا لەعێراق پێویستی یە؟ ئایا عێراق بەبێ بوونی ئەمریکا لەگۆڕەپانەکەدا چی لێ بەسەردێت؟ ئایا فشارەکانی شیعە وەک پێکهاتەی زۆرینە ئەمریکا ناچار بەکشانەوەدەکات؟ ئایا کوردلەم قەیرانەدا چۆن مامەڵەدەکات؟
ئەم پرسیارانەو چەندین پرسیاری هاوشێوەیان جێگەی تێڕامان و دیراسەکردنن. لێرەدا بەچەند خاڵێک هەوڵدەدرێت چەند بوارێکی ئەوبابەتە بخرێتە ڕوو

(1)
بوونی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق لە دوای ۲٠٠۳ وە چەند شێوازێکی بەخۆیەوە بینیوە.سەرەتا هەدەستەڵاتێکی ڕەهای لەعێراق هەبوو پاشان لەدوای دروستکردنی حکومەت و پەرلەمان دەستەڵاتی ئاسایشی شارەکان درایە دەست عێراقیەکان بەڵام وەک هێزی پراکتیکی ئەمریکی یەکان دەستەڵاتداربوون تاوەکو ساڵی ۲٠۱۱کە هێزی سەربازی ئەمریکا بەتەواوی کشایەوە.
تا ساڵی ۲٠۱۱ ئەمریکا دوو ڕۆڵی سەرەکی بینی یەکەم هەوڵی جددی دەدا کە هەرسێ پێکهاتە سەرەکی یەکە بەشداری پرۆسەی سیاسی بن.دووەم ڕێگربوو لە هەژموونی شیعە کە زۆرینەی ستەمکاری دروست بکات بەجۆرێک هەرچەندە پۆستە بەهێزەکان بەدەست شیعەوە بوون بەڵام نەیدەهێشت تاڕادەیەک دژی سوونە و کورد بەکار بهێنرێت.
بەڵام هەردوای كشانەوەی دوا سەربازی ئەمریکا شیعە بەتایبەتی مالکی حوکمی تاکەکەسی پەیڕەوکردو لەپێگەی یەکەمدا دژی سوونە وەستایەوە و ئەوە بوو سەرکردەکانی کردە ئامانج وەک طارق هاشمی و رافع العیساوی و ...هتد بۆیە لەدواجاردا هەموو سوونەی پشتگوێ خست.لەگەڵ کوردیشدا پەیوەندییەکانی تێکدا و ئاڵۆزی زۆر دروست بوو تاکار گەشتە هەرەشە لەهەردوو لاوە بەجوڵاندنی هێز و دواجار بەشە بووجەی هەرێمی کوردستانی بڕی. لەلایەکی تریشەوە دەستەڵاتی بۆ بەرژەوەندی خۆی بەکار هێنا بەجۆرێک لایەنە نارازیەکانی شیعە وەک ڕەوتی صەدر بەرامبەری وەستانەوە.
ئەمانەهەمووی دروست بوونی ناسەقامگیری هێنایە کایەوە بەجۆرێ ئەگەر بەراوردی بکەیت بەقۆناغی بوونی هێزەکانی ئەمریکا تا پێش ۲٠۱۱ لەم جۆرە سیاسەتە بوونی نەبوو یان نەگەیشتبوو ئەوئاستە.
لەقۆناغی دوای ۲٠۱۱ ئێران زیاتر هاتەناو عێراق و مەیدانەکەی بۆ چۆڵ بوو بەجۆرێک ئەجێنداکانی خۆی بەئاسانی لەرێگەی هێزەشیعەکانەوە پراکتیزەدەکرد.
سەرڵدانی داعشیش لە عێراق وبەئاسانی دەست گرتنی بەسەر موسڵدا بەئاسانی یەکێک لەهۆکارەکانی سیاسەتی پشتگوێ خستنی سوونەکان بوو.هەروەها نەبوونی ئەمریکیەکانیش بەیەکێکی تر لەهۆکارەکان دادەنرا.
بۆیە عێراق بەناچاری و فەرمی داوی گەڕانەوەی هێزەکانی ئەمریکای کرد.

 (2)
لەدوای ۲٠۱٤ قۆناغی دووەمی بوونی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق دەستی پێکرد لە پێناو ڕزگارکردنی عێراق و دژایەتی داعش.
لەم قۆناغەدا ئەمریکیەکان کاریان کرد بۆ ئەوەی ئەو ناوچانەی کەرادەستی عێراقیەکانیان کرد لەدوای کشانەوەیان لە ۲٠۱۱ دووبارە لەدەستی داعشی وەرگرنەوە و داعش لە عێراق دەرکەن چونکە هێزە چەکدارەکانی عێراق ئەو توانایەیان نەبوو.
لەم پێناوەشدا ئەمریکا بەدەر لەوەی هێزی ئاسمانی خۆی بەکارهێناو ٥ هەزار سەربازیشی بەشداری پێکرد هاوکاری عێراق و هەرێمی کوردستانیشی کرد لە هەموو ڕوویەکەوە بۆ ئەوەی داعش تێک بشکێنن و ئەوبوو کردیشیان وداعش تێکشا و بارودۆخەکە بەجۆرێکی تر گۆرا.
ئەوەش ئەوەمان پێدەڵێت کە ئەگەر هاوکاری دەرەکی و بوونی ئەمریکا نەبوایە ئەوا دوور نەبوو داعشستانەکە زۆر فراوانتر دەبوو.
ئێستاش کە داعش بەتەواوی لاواز بوەو مەترسی گەورەی نی یە و ئەمریکا هەڵوێستی لەسەر کۆمەڵێک پرس جیاوازە لەگەڵ پێکهاتەی شیعە ئەوا داوای دەرچوونی ئەمریکا دەکەن لەعێراق.

(3)
بڕیاری پەرلەمانی عێراق "شیعە"بۆ دەرکردنی هێزی ئەمریکا لەعێراق دەرهاوێشتەی ئەو هەوڵانەی ئەمریکایە کەلە دوای ئۆکتۆبەری ۲٠۱۱ وە دەیدات بۆ ئەوەی گۆرانکاری ئەنجامبدرێت لەعێراقدا هەروەها کردنە ئامانجی حەشدی شەعبی و سەرکردەکانیان وقاسم سولەیمانی بارودۆخەکەی زیاتر ئاڵۆزتر کردو زیاتر شیعەی هاندا بۆ ئەوەی بەهەمووتوانایانەوە فشار بکەن بۆ دەرکردنی بریارێک لەدژی هیزەکانی ئەمریکاو ئەوبوو کردیان.
ئەو بڕیارەی شیعە پاڵپشتی ناکرێت لەلایەن کوردو سوونەوە و لە چەندین سەرچاوە و چەندین بۆ نەدا دژایەتی خۆیانیان بۆ ئەو بڕیارە دەربڕیوە و پاساویشیان گەشەکردنەوەی داعش و مەترسیەکانی یەتی.
لەقۆناغی یەکەمی بوونی ئەمریکا کاتێک کە باسی کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا کرا هێزو لایەنەکان بەگشتی لەگەڵ ئەوەدا بوون کە ئەمریکا دەبێت بکشێتەوە بەڵام ئێستا بارودۆخەکە گۆراوە و بەئاشکرا کورد و سوونە داوای مانەوەی ئەمریکا دەکەن.
لەبەرامبەردا ئەمریکا بەجددی ئەم بابەتەی وەرگرتووە و هەوڵی جددیش دەدات کە بیکاتە بابەتێکی ناوخۆیی و قەیرانی ناوخۆی لێ دروست بکات.بۆیە زۆر بەجددی لەگەڵ کورد و سوونە لەپەیوەندیدایە بۆ ئەوەی مەترسیەکانی کشانەوەی ئەمریکا لەعێراق بخاتەڕوو بۆیان لە گەمارۆی ئابوری و داعش و حەشدی شەعبی و هەیمەنەی ئیران و ...هتد.
جددیەتی شیعە بۆ ئەم بابەتە قەیرانێکی هێناوەتە کایەوە کە ئەمریکای خستۆتە بەردووڕیانێک یان مانەوەی بەشێوەیەکی نایاسایی ئەو کات بەردەوام لە ڕووبەڕووبوونەوەی شیعە دادەبێت یان کشانەوەی کەئەوە بۆ ئەو شکستە بەتایبەتی دوای خەرج کردنی پارەیەکی زۆر و بەکوشتدانی سەربازەکانی بەجێی بهێڵێت.هەروەها مەیدانە چۆڵ دەبێت بۆ ئەجێنداکانی ئێران.
ئەم قەیرانە بەردەوام بوونی مەترسیە بۆ سەر پرۆسەی سیاسی و سەرۆکایەتی یەکان بەتایبەت سەرۆک کۆما ر وسەرۆکی پەرلەمان دەستەوەستانن وەک چۆن بینیمان سەرۆک کۆمار ناتوانێت کەسێک کاندید بکات بۆ وەرگرتنی پۆستی سەرۆک وەزیران وسەرۆکی پەرلەمانیش نەیتوانی بەر لەشیعەکان بگرێت بۆ ئەنجامدانی کۆبوونەوە و دەرکردنی بریاری دەرکردنی ئەمریکا بە ئامادەبوونی نوێنەری کورد کە جێگری دووەمی سەرۆکی پەرلەمانە.

(4)
یەکەم: ئەم قیرانە بەردەوام دەبێت و ئاڵۆزی بەدوای خۆیدا دەهێنێت بەجۆرێک شیعە داکۆکی لێدەکات و شەقامی شیعەیش دەجوڵێنێت.
دووەم: ئەمریکا لەئەگەری بەردەوامی ئەو فشارانە کورد و سوونە دەجوڵێنێت بۆ ئەوەی شەرعیەتی ئەو بریارە بخاتە ژێر پرسیار hو بەبڕیاریکی تەنها شیعەی بزانن نەک پەرلەمانی عێراق. ئەمەش کێشەی نێوان لایەنەکان فراوانتر دەکات و گەیشتنە ئەنجامێک بۆ ئەو بابەتە کاتی زۆری دەوێت.
سێ یەم:کورد وسوونە دوور نی یە بکەونە ژێر فشاری ئێران بەتایبەت کورد کە سنورێکی فراوانی لەگەڵ ئیران هەیە و لەناوخۆیشدا زۆر تۆکمەنی یە.
زۆنی سەوزو زەرد پێناچێت هاوهەڵویست بن بەتایبەت زۆر سەوز زیاتر پەیوەندیان بەهێزترە لەگەڵ ئێران.
چوارەم: دەنگۆی هەرێمێک بۆ سوونە هەیە کەلەلایەن ووڵاتانی پاڵپشتی سوونەوە پێشنیارکرابێت بەڵام تائێستا نەیان توانیوە لە سنووری وەحدەی عێراق دەرچن و مەترسی هەڵوەشاندنەوەی ئەو دەوڵەتەیان هەیە کە ۱٠٠ ساڵ بەر لەئێستا بەزۆر سنوورەکەی دیاری کرا.
پێنجەم:دەبێت کورد زۆر باش ئەوە دیراسەبکات کە داوای مانەوەی هێزەکانی ئەمریکا کردن لەعێراق ناڕاستەو خۆ واتە پارێزگاری لەیەکێتی خاکی عێراق چونکە ئەگەر ئەمریکا لە عێراق بمێنێتەوە ناهێڵێت هەڵبوەشێتەوە چونکە یەک پارچەیی عێراق گرنگە بۆ بەدی هێنانی بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا بەتایبەت ترەمپ کەبەردەوام باسی نەوت دەکات. هەروەها ئەمریکا دەیەوێت بیسەلمێنێت بۆ شیعەکان ئەگەر ئەو لەعێراق نەبێت سوونە دەبێتەخاوەنی هەرێمی خۆی و کوردیش سەربەخۆی زیاتر بەدەست دەهێنێت.