عێراقێکی دابەشبوو لەنێو بەرداشی دوو هێزدا

ئێستا ئەمریکا لەبەردەم هەڵبژاردندایەو سیناریۆ و ئەگەرەکانی بوونەتە جێگەی تێڕامان و دیراسەکردن، ترەمپ یەکێکە لە کاندیدە بەهێزەکانی کۆمارییەکان، لە بەرامبەردا بایدن کاندیدی دیموکراتەکانە بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەمریکا، کەوا بڕیارە لە ٥/١١/٢٠٢٤ دا ئەنجام بدرێت.
ترەمپ و بایدن، دوو کارەکتەری جیاوازن و بردنەوەی هەریەکێکیان، کاریگەری دەبێت لەسەر چۆنییەتی مامەڵەی ئەمریکا لە گەڵ ناوخۆ و دەرەوەی پرس و کیشەکان، هەرچەندە ئەمریکا وڵاتێکی دامەزراوەییە، بەڵام لە هەمانکاتدا کەسایەتی و ئەجێندای سەرۆکەکان کاریگەری دەبێت لەسەر ئاراستەی رووداوەکان.
ترەمپ جەخت لەوە دەکاتەوە لەگەڵ بردنەوەیدا سیاسەتی دەرەوە دەگۆڕێت، بەتایبەت نایەوێت پارەی زۆری ئەمریکییەکان بۆ دەرەوە خەرج بکرێت، بۆ ئۆکرانیا و بە وتەی خۆی مەترسییەکان بۆ سەر ئەمریکییەکان کەمتر دەکاتەوە، ئەو رایگەیاندووە: لە ماوەی ٢٤ کاتژمێردا کۆتایی بەو جەنگە دەهێنێت کە لەنێوان رووسیا و ئۆکرانیادا هەیە (دیار نییە بەچ میکانیزم و تەکتیکێک)، لە هەمانکاتدا ئاماژە بەوە دەکات کە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستیش دەکوڵیت و ئەمریکا دەبێت بزانێت چۆن مامەڵە دەکات و پارێزگاریی لە سەربازەکان و بەرژەوەندییەکانی بەپێی ئەولەویەت بێت.
لە بارودۆخێکی وەهادا چین بۆ ئەمریکا لە ئەولەویەتی سیاسەتی دەرەوە دەبێت، بە جۆرێک کە ململانێی ئابوورییەکی قوڵی هەیە لەگەڵ رۆژئاوا بەگشتیی و ئەمریکا بەتایبەتی، ترەمپ عەقڵییەتی سیاسی خۆی ئابوورییانە بینا کردووە و ئەمەش رەنگدانەوەی دەبێت لە ماوەی سەرۆکایەتییەکەیدا، بردنەوەی بایدن ئەگەرێکی زۆر بەهێز نییە و نەیتوانیوە ئەو دڵنیاییە بدات کە ئەم جارە لەبەرامبەر ترەمپ دەیباتەوە، بۆیە لە ئەگەری بردنەوەی ترەمپ و ترەمپێزم، جیهان چاوەڕێی گۆڕانێکی سیاسی و سەربازی و ئابووریی جددی دەکات، لە چین و هیندەوە دەستپێدەکات و بەئێران و خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا تێدەپەرێت، تا دەگاتە ئەوروپا.
سەبارەت بەعێراق، ئەمریکا بووەتە میوانێکی ڕەزاقورس بۆ عێراقییەکان، روونتر بڵێم: لەلایەن شیعەکانەوە، هەرچی سووننەو کوردە، حەز بەبوونیان دەکەن، بەڵام راگەیاندنی زۆر قورس دەکەوێت لەسەریان، بۆیە بێدەنگیان هەڵبژاردووە و خۆیان لەوە بەدوور گرتووە پشتگری مانەوەیان بن.
ئەمریکییەکان لە چەندین دەوڵەتی عەرەبی و غەیرە عەرەبیدا بوونیان هەیە، بەڵام هیچ لەو دەوڵەتانە بەرهەڵستی و دژایەتی ئەمریکییەکانیان ناکەن و فشارناکەن بۆ ئەوەی بکشێنەوە و دەرچن، تەنها عێراق نەبێت، رەنگە ئەوەش پەیوەندی بەزۆر رەهەندەوە هەبێت، لەسەرو هەموویانەوە ململانیی ئێران و ئەمریکا، پاشان شێوازی مامەڵەی ئەمریکییەکان لەگەڵ پرسی غەزەو .. هتد. بەهەرشێوازێک بێت بووەتە میوانێکی ڕەزاقورس و بەردەوام لە بەردەم هێرشی درۆنەکاندایە.
عێراق بۆ ئەمریکییەکان پرسێکی لە پێشینە نییە لە ستراتیجیەتی پراکتیزەکراودا، بەڵکو گرفتی تر و پرسی دیکەی وەکو چین و روسیا و ئەوانی تر بابەتی لە پێشینەن بۆ ئەمریکییەکان، کە دەکرێت ببنە گۆڕانکاری لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، بەڵێ بوونی ئەمریکا لەعێراقدا گرنگە، بەڵام بە بەراورد بە بابەتگەلێکی جیهانی تر، ئەو گرنگییەی نییەو لەو ئاستەدا نییە.
گرفتی عێراق لەوە دەچێت گۆڕانکاری و لێکەوتەی نەبێت لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، بۆیە کشانەوەی سەربازەکانی لە عێراق شکستی گەورە نییە بۆ ئەمریکییەکان، ئەمە لە کاتێکدا پاساوی یاسایی هەیە بۆ کشانەوە، وەک بڕیاری پەرلەمان لە دوای بەئامانج گرتنی قاسم سولەیمانی و ئەبو مەهدی موهەندیس و لیژنەی هەماهەنگیش دروست بووە لە دوای رادەستکردنی نامەی فەرمی ئەمریکا بۆ حکومەتی عێراقی سەبارەت بەپلانی کشانەوەیان لە ماوەی داهاتوودا، بۆیە پلانی ئەمریکا کشانەوەیە لە عێراق وەک لە ٢٠١١ کشایەوە.
بۆیە کاتێک ئەمریکا بڕیاری کشانەوە بدات نە کورد ونەسوونە لەبەرجاو ناگرێت چونکە کشانەوەکەی پەیوەستە بە سەلامەتی سەربازەکانی وئەولەویەتی کارەکانی هەروەها مەترسی ئەوەش هەیە کە کاریگەری هەبێت بۆ پرۆسەی هەڵبژاردن کە ئێستا بایدن بەلاوازی تێیدا دەردەکەوێت.
لە بەر ئەوە دەتوانین بڵێین: دوو رەهەندی سەرەکی ئاماژەی دیارن بۆ کشانەوەی سەربازە ئەمریکیەکان، یەکەمیان ئەو هێرشانەیە کە بەردەوام دەکرێتە سەریان و فشارێکی لەسەر دروست کردوون و وەستاندنیان زۆر زەحمەتە لە لایەن عێراق و ئەو بارودۆخە ئاڵۆزەی کە هەیە لە ناوچەکەدا.
دووەم بردنەوەی ترەمپە لە هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ئەو کارە ئاسان دەکات و ئەگەری گۆڕانکاری لە ستراتیجی ئەمریکادا دروست بێت.
لە بەرمبەردا برادەرانی ئەودیویش حکومەتی عێراقی بێزارکردووە و بۆ هەرێمیش بوونەتە مەترسی، بارودۆخی سیاسی لە ناوچەکە لەبەردەم گۆرانێکی نەوعی و بە پەلەدایە، ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت ئاڵۆزی زیاترە، برادەرانی ئەو دیو رۆڵی سەرەکیان هەیە لەسەر ئاستی ناوچەکە، بە تایبەت دوای ‌هێرشەکانی زایۆنی بۆسەر غەززە، ئێران توانی (حزب اللە) لە لوبنان و حوسیەکانی یەمەن و حەشدی شەعبی لەعێراق بجوڵێنێت بۆ فشاری سەر ئەمریکا و تائێستاش بەڕوونی لێکەوتەکانی ئەو فشارانە دەبینین لە ناوچەکە کە چۆن کاریگەری گشتیی لێکەوتووتەوە.
لەم ئاڵۆزیانەدا بەڕوونی دیارە کە ئێران نایەوێت راستەوخۆ بێتە ناوجەنگەکەوە وئەمریکا و ئیسرائیلیش ئەوەیان ناوێت، بۆیە بەردەوامی ئەم شەڕی وەکالەتە بەستراوەتەوە بەجۆری زیانەکان کە بەرلایەنەکان دەکەون.
ئەگەر ئەمریکا مەترسییەکانی لەسەری زیاتر بێت و کۆنترۆڵ نەکرێت، دوور نییە هەوڵی گورزێکی سنووردار بدات لە ئێران، بەهەمانشێوە ئیرانیش لەو حاڵەتەدا پەرچەکرداری دەبێت بۆ سەر بەرژەوەندییەکانی ئەمریکا لە ناوچەکەدا.
ئەم قۆناغەی ئێستا کە جیهانی پێدا تێپەڕدەبێت، زۆر جیاوازە لەپێش جەنگی رووسیا و ئۆکرانیا، رووسیا توانی هێرش بکاتە سەر ئۆکرانیاو تا ئێستاش ئیدارەی جەنگەکە دەکات، چەندێک سەرکەوتوو بووە یان نا، ئەوە بابەتێکی ترە، بەڵام فشارێکی دروست کردووە بۆسەر ڕۆژئاوا، بە جۆرێک ئاسایشی ئەوروپای خستووەتە ژێر مەترسییەوە و ترس هەیە کە جەنگەکە فراوان ببێت و دەوڵەتانی تر بگرێتەوە.
ئەم جەنگە بۆ ڕووسیا وای کرد لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی بیسەلمێنێت کە سیاسەت و ستراتیجی تایبەتی خۆی هەیە لەدەرەوەی ڕۆژئاوا و ئەمریکا ئەو هێزە نییە ئیتر بتوانێت تاک لایەنانە سەردارێتی جیهان بکات و تاک جەمسەری قۆناغەکەی بەسەر چووە، بوونی ڕووسیا لە سوریا و مانەوەی ئەسەد یەکێک لەبەرئەنجامەکانی بوونی ڕووسیا بە سەسیاسەتێکی جیاوازەوە، بۆیە لە گەل ئیران بە بە‌هێزی لە سوریا دژی بەرنامەو ئەجێندای ئەمریکا وەستانەوە.
بۆیە ئێستای خۆرهەڵاتی ناوەڕاست تەنها ئەمریکا نییە خاوەن بەرژەوەندی بێت تیایدا، بەڵکو ڕووسیاو چین و ئیرانیش خاوەن نفوز و بەرژەوەندیین، کە دەبێت ئەمریکا مامەڵەی لە گەڵدا بکات، ئەمەش یەکێکە لەوبابەتانەی لە ئەگەری بردنەوەی ترەمپدا شیوازێکی تر وەربگرێت، بەواتایەکی تر داڕشتنەوەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، یەکێکە لە سیناریۆیەکان کە بەداخەوە لەسەر بەرژەوەندی زلهێزەکان نەک بەرژەوەندی گەلانی ناوچەکە دروست دەبێت.
لە هەمانکاتدا جەنگی غەززە یەکێکە لە خاڵی وەرچەرخان لەسەر ئاستی نەک تەنها ناوچەکە، بەڵکو لەسەر ئاستی جیهانیش گۆڕانکاری دروست کردووە، بەجۆرێک پێش ٧ی ئۆکتۆبەر و پاش ٧ی ئۆکتۆبەر دوو سیاسەتی نێودەوڵەتی جیاواز دەبینین، ئێستا لەسەر ئاستی جیهان کارەساتی غەزە بووەتە گرفتێکی گەورە بەتایبەت بۆ زایۆنیزم و دەوڵەتانێك کە پاڵپشتی لێدەکەن کە پاساوی ئەو کۆمەڵکوژییەی نییەو دادگای دادی نێودەوڵەتیش لە ٢٦/١/٢٠٢٤ دا بریارێکی دا کە تیایدا ئیسرائیل تاوانبار دەکات بە کاری کۆمەڵکوژی ئەمە وەك پرۆسەیەکی یاسایی گرنگی تایبەتی خۆی هەیە بۆ غەززە و پرسەکەیان.
لە باردۆخێکی لەم شێوەیەدا کە ئاستی نێودەولەتی پیایدا تێپەر دەبێت عێراقی دابەش بوو زۆر لە جاران لاوزتر دەردەکەوێت و ناتوانێت لەگەڵ باردۆخەکەدا بڕوات و وەک دەوڵەت ستراتیجی دەروەی تایبەت بەخۆی هەبێت، بەڵکو لەگەڵ ئەوەی بووەتە مەیدانی یەکلاکردنەوەی ململانێیەکانی ئێران و ئەمریکا، لە هەمان کاتدا پیکهاتەکانی دابەشبوون بەسەر بەرەی جیاوازدا هێندەی تر لاوازی کردووە.
ئەمانە سەلمێنەری ئەوەن کە ئاراستەی رووداوەکان رۆژ لە دوای رۆژ بەرەوئاڵۆزی و توندیی زیاترە و لەم نێوەندەشدا هەرێم بەم بارودۆخەیەوە نەک ئامادەگی نییە، بەڵکو لە هاوکێشە نیودەولەتی وهەرێمی وتەنانەت ناوخۆی عێراقدا بەداخەوە لاوازدەردەکەوێت. ئەگەر هەرێمی کوردستان بیەوێت بەهێز بێت بەر لەوەی بەسەر بەرەجیاوزەکاندا دابەش ببێت پێویستە ناوخۆی خۆی ڕێکبخات و ناکۆکییەکان نە‌‌هێڵێت و مووچەو قوتی خەڵکی دابێن بکات وەک ئەرکێکی لە پێشینە ئەو بۆ شاییەی دروست بووە بینا بکرێتەوە، چونکە جیهان لەبەردەم گۆرانکاری جددیدایە نەک تەنها عیراق و خۆرهەڵاتی ناوەڕاست. گۆڕانکارییەک کە کۆی سیاسەتی جیهانی دەگۆڕێت.
ئەم خۆێنڕیژییەی کە ئیسرائیل دەیکات بەرامبەر بەغەززە بەو ئاسانییە تەواو نابێت، جەنگی ئۆکرانیا و روسیا لە فراوانبووندایە ودەوڵەتانی ئەوروپا ئامادەگی بۆ دەکەن، بۆیە گرفتەکان گەورەو گەورەتر دەبن، لە پانتاییەکی لەو شێوازەدا هەرێمی کوردستان لە ستراتیجی ئەمریکادا خاڵێکی زۆر زۆر بچوکەو حساباتی گەورەی لەسەر بینا ناکرێت و لەو نێوەندەشدا ئێران هەرکەسێک لەبەرەکەیدا نەبێت فشاری بۆ دروست دەکات، ئەگەر ئەمریکا نەتوانێت بەرگری لە سەربازەکانی بکات لە عێراق و هەرێم، ئەوا ئەولاتر هیچ خەمیی دۆستەکانی نابێت لە هەرێمی کوردستان، گرنگە پێشگیری لە کارەساتی گەورە بگرێت بۆ سەر هەرێم و هاووڵاتیان، چونکە نەعێراقێكی لاواز توانایی پاراستنی هەیە و نە میوانە ڕەزاقورسەکە پاڵشتیت لێدەکات، نە برادەرانی ئەودیو و دەست لەهێرشەکانیان هەڵدەگرن.




All reactions:
147147